Açıklama

Muhammed Âbid el-Câbirî’nin bu tefsirde savunduğu iki temel husus bulunmaktadır. Bunlardan birincisimutâbakatu mesâri’t-tenzîl li mesîreti’d-da’ve şeklinde ifade ettiği Kur’ân’ı Hz. Peygamber’in sîreti eşliğinde okuma prensibidir. Bu prensip uyarınca Câbirî Hz. Peygamber’in yaklaşık yirmi üç yıl süren sîretini yedi aşamaya ayırır ve her bir aşamada Kur’ân’ın tebliğ seyrinin ve Hz. Peygamber’in davet sürecinin hangi durumda olduğunu etraflıca tasvir eder. Bu noktada İbn Hişam’ın Siyeri ve es-Sîretu’l-Halebiyye gibi kaynakların yanı sıra Taberî tefsirinden ve Vahıdî’nin Esbâb-ı nüzûl’ünden istifade ederek hangi aşamada hangi sûrelerin inzâl edilmiş olduğunu tespit etmeye çalışır. Ardından da bu sûreleri inzâl edilmiş oldukları aşamanın koşullarını dikkate alarak tefsir etmeye çalışır.İkincisi devahdetu’s-süver/vahdetü’n-nass şeklinde ifade ettiği sûrelerin iç bütünlüğünü esas alma prensibidir. Esbâb-ı nüzûl rivâyetlerine yönelik çeşitli eleştiriler yapan Câbirî nihayetinde bu rivâyetlerin tefsir için tek başına yeterli olmadığını ifade etmekte ve daha genel bir çerçeve olarakKur’ân metninin iç bütünlüğü ilkesini önermektedir. Bu yaklaşım çerçevesinde sûrelerin Hz. Peygamber’in tevcihatı doğrultusunda teşekkül ettirilmiş olmasına (tevkîfîlik) işaret etmekte ve herhangi bir âyetin özellikle bir sûrede yer alması gerektiğinin Hz. Peygamber tarafından söylenmiş olmasının o âyetin bizzat o sûrede belli bir anlama delalet edecek olmasına işaret ettiğini savunmaktadır. Tevkîfîliği bu şekilde değerlendiren Câbirî’ye göre artık Kur’ân metnindenesh edilmiş olan yani metnin bütünsel anlamına katkısı olmayan bir âyetin bulunması mümkün değildir.Câbirî’nin savunduğu bu yöntem metodolojik bir teklif olarak yeni ve özgün olmakla beraber klasik tefsirde karşılığı bulunmayan büsbütün çağdaş bir olgu da değildir. Nitekim bizzat Câbirî’nin kendisinin de sıklıkla tespit ettiği ve tefsirinde çok yerde işaret ettiği üzere klasik tefsirde hem Kur’ân’ın metin içi bütünlüğüne hem de nüzûl ortamına vurgu yaparak âyetleri tefsir etmenin bolca örnekleri mevcuttur. Câbirî’nin meziyeti bunu birtefsir yöntemi olarak önermiş olmasıdır.